17 Şubat 1923’te ekonomi ve endüstriye yön verecek politikaları belirleyen İzmir İktisat Kongresi düzenlenmiştir. Kongrede alınan kararlar ile liberal politikalar benimsenmiş ve özel sektörün devletle uyum içerisinde kalkınması planlanmıştır. Sadece özel sektörün teşviki değil kamu sektörünün de teşviki amaçlanmıştır. Atatürk, 1923-30 dönemi boyunca ekonomi ve sanayileşme konusunda ülkede birlik sağlamayı, ihtiyaçları karşılamayı, hızlı bir şekilde kalkınma ile toplumu refaha ulaştırmayı hedeflemiştir. Fakat devlet, beklentilerin alınamaması ya da 1929 Dünya Ekonomik Bunalımının da etkisiyle 1930’lu yıllarda liberal düzenden uzaklaşarak “devletçilik” ilkesi merkezli politikalara yönelmiştir.
Benimsenen yeni politikalar 1932-33 yıllarında uygulamaya konulmaya başlanmıştır. Hızla kalkınabilmek ve ekonomik bunalımı kolay atlatabilmek için sanayileşme esas alınmıştır. Ülke kaynaklarına dayalı ve ithalata bağımlılığı azaltıcı bir politika getirilmiştir. Sanayi ve Kredi Bankası’nın kurulması devletçiliğe dönüşmüş politikanın uygulamaya konuluşunun ilk örnekleri olmuştur.
1933-1939 yıllarında uygulanan politikalarda devletçilik, planlı kalkınmayı zorunlu kılmıştır. Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (BBYSP) ile 17 Nisan 1934’te ilk resmi adım atılmıştır. Amaç ham maddeleri Türkiye’de bulunan veya kolayca sağlanabilecek fabrikaların kurulmasıydı.11 Temmuz 1933’de Sümerbank da bu planlar doğrultusunda kurulmuştur. BBYSP beklendiğinden daha iyi sonuç verince İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı ile ilgili çalışmalar 1936 yılında düzenlenen Sanayi Kongresiyle başlamıştır. Bu planda madencilik, enerji, demiryolu ve deniz taşımacılığı alanları üzerinde durulmuştur. Fakat yürürlüğe konulmasından bir süre sonra Atatürk’ün vefat etmesi planı zedelemiş ve İkinci Dünya Savaşı’nın başlaması nedeniyle de bu plandan vazgeçilerek “Savunma Planı” yürürlüğe girmiştir.
1923-1939 yıllarında Türkiye’nin sanayileşmesi yönünde hem ilk adımlar atılmış hem de bu alanda büyük yol alınmıştır. Sümerbank, İş bankası, Etibank gibi kurumlar bunun en iyi örnekleridir.
-Batuhan Demirel